kutubhona

«Ўғри эркакни ҳам, ўғри аёлни ҳам қилмишларига жазо бўлсин учун қўлларини кесинглар!» [Моида 38]

Ислом қул билан хўжайин ўртасида қулга айлантириш тўғрисида эмас, озод қилиш тўғрисида битим тузишга буюрди ва озод одамларни қулга айлантиришни кескин ҳаром қилди. Пайғамбаримиз с.а.в. дедилар: Аллоҳ Азза ва Жалла деди:

«ثَلاَثَةٌ أَنَا خَصْمُهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ: رَجُلٌ أَعْطَى بِى ثُمَّ غَدَرَ، وَرَجُلٌ بَاعَ حُرًّا فَأَكَلَ ثَمَنَهُ، وَرَجُلٌ اسْتَأْجَرَ أَجِيرًا فَاسْتَوْفَى مِنْهُ وَلَمْ يُعْطِهِ أَجْرَهُ»

«Уч кимса борки, Мен қиёмат куни уларнинг душманиман: Менинг номим билан қасам ичиб, сўнг хиёнат қилган кимса, озод одамни сотиб юбориб пулини еган кимса, кишини ёллаб, ундан тўла фойдаланиб унинг иш ҳаққини бермаган кимса». Бухорий ривояти. Демак Аллоҳ Таоло озод одамни сотган кимсани ўзига душман тутади. Уруш ҳолати ҳақида айтадиган бўлсак, Ислом бу ҳақда ҳам батафсил баён қилиб, асирларни қул қилишни мутлақо ман қилди. Ҳижратнинг иккинчи йилида Ислом асирлар ҳукмини баён қилиб, ё уларга марҳамат кўрсатиб, бадал олмай уларни қўйиб юборишни ёки улардан фидя олишни ёки уларга ўхшаб асирга тушиб қолган мусулмонларга ёки зиммийларга алмаштириб олишни буюрди. Аллоҳ Таоло деди:

فَإِذا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنّاً بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاء حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا

«Бас, (эй мўминлар), қачон сизлар (жанг майдонида) кофир бўлган кимсалар билан тўқнашганларингизда бўйинларига урингиз – ўлдирингиз! Энди қачон уларни(нг кўпларини) қириб (мағлуб қилганингиздан кейин уларни асир олиб) арқонлар билан боғлангиз! Сўнг ё (уларни озод қилиб юбориш билан) марҳамат кўрсатурсизлар ё (уларни қўйиб юбориш учун) фидя-товон олурсизлар, Токи уруш юкларини қўйгунича (яъни тўхтагунича сизларга буюрилган иш) мана шудир» [Муҳаммад 4]

Бу оятда мана шу маъно, яъни марҳамат кўрсатиш ёки фидя олиш очиқ кўрсатилган бўлиб, оят бундан бошқа маънони мутлақо кўтармайди. Зеро араб луғати асирлар ҳукмини шу икки ишдан бирига: марҳамат кўрсатишга ёки фидя олишга чеклашни тақозо қилади. Чунки «إمَا » калимаси икки нарсадан бирини танлаш, шу икки нарсадан бирига чекланишга нисбатан қўлланади. Шунинг учун бу оятда «إمَا » калимаси